- دکتر میترا حکیم شوشتری
فوق تخصص روان پزشکی کودک و نوجوان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران
انتخاب مهد یا پرستار کودک همواره دغدغه مادرانی است که به دلیل شاغل بودن باید چند ساعتی از فرزند خود دور باشند. در این مواقع سوال های زیادی برای والدین کودک ایجاد می شود که کودک را کجا و به چه کسی بسپارند؟ مهدکودک خوب چه خصوصیاتی دارد؟ از کجا بدانند که از کودکشان خوب مراقبت می شود؟ آیا پرستار یامربی صلاحیت نگهداری از کودک را دارد؟ و ده ها سوال دیگر. گاهی هم آن قدر پاسخ به این سوال ها برای مادر دشوار می شود که ناچار کار خود را ترک می کند و خانه نشین می شود. به راستی چه مشکلاتی پیش روی مادران شاغلی است که به تازگی صاحب فرزند شده اند؟ برای انتخاب مربی یا پرستار مناسب کودک یا مهد و … توصیه می کنم به این نکات توجه کنید:
- فاصله مهد از خانه یا محل کار
برای انتخاب یک مهدکودک خوب ابتدا باید به فاصله مهد تا محل زندگی توجه کرد. دسترسی
آسان و زود به کودک بسیار مهم است. بنابراین علاوه بر کیفیت مهدکودک باید به فاصله مهد تا خانه هم توجه داشت.
- قرار گرفتن کودکان هم سن و سال در یک گروه
این نکته همیشه باید مدنظر خانواده باشد که در مهد، کودکان همسن باید در یک گروه قرار گیرند. گاهی مهدکودک فضای کافی ندارد و چند کودک با سنین مختلف در یک فضای محدود نگهداری می شوند. این کار به کودکان آسیب زیادی وارد می کند. کودکان در این سن نیاز به آموزش مهارت ها دارند و یک مربی نمی تواند همزمان برای کودک 2 ساله، 4 ساله و … وقت بگذارد، ولی وقتی همه کودکان مثلا 3 ساله هستند، مربی می تواند به همه آنها آموزش متناسب با سنشان بدهد.
3. تعداد کودکان تحت سرپرستی یک مربی
هر مربی باید وظیفه مراقبت تعداد کمی از کودکان را بر عهده داشته باشد، مثلا یک مربی 2 تا 3 شیرخوار را نگه دارد. کودکان شیرخوار نیاز به مراقبت تمام وقت دارند.
4. ثبات مربی کودک
بعضی مهدکودک ها دائم در حال تغییر مربیان هستند. مربی کودکان باید ثابت باشد. تعویض شیفتی مربی به کودک آسیب می زند زیرا به محض این که کودک به یک مربی دلبستگی و اعتماد پیدا می کند، مربی جدیدی وارد می شود.
5. محیط نگهداری از کودک
محیط نگهداری از کودک بسیار مهم است. مهد نباید تاریک و قدیمی باشد. از نظر بهداشتی و ایمنی باید کاملا بررسی شود. باید به پله ها،نرده ها، کف زمین بازی و اتاق ها توجه داشت.
6. بررسی مربی از نظر سابقه کاری و مهارت نگهداری از کودک
مربی باید باحوصله و صبور باشد. والدین باید توجه کنند، آیا مربی توانایی برقراری ارتباط با کودک و سابقه کار در مهدکودک را دارد؟ و اصلا با کودکان سروکار داشته است؟ مثلا آیا می داند وقتی کودک می ترسد و هیجان زده است باید چه واکنشی نشان دهد؟ کودکان چند ساعت از روز که بیدار و هوشیار هستند را با مربی سپری می کنند. در واقع، بیشتر کنش ها و اتفاق ها درمهدکودک اتفاق می افتد و این زمان تاثیر زیادی بر روان کودک دارد.
7. مدت زمان رفتن کودک به مهد
در صورت امکان کودک نباید به مدت طولانی در مهد بماند و بهتر است بعد از 4- 3 ساعت به خانه بازگردانده شود.
8. وضعیت زندگی مربیان کودک
مربی کودک بودن کار دشواری است. یکی از مشکلات اصلی مربیان دریافتی اندک است که از این کار به دست می آورند. این کار باعث نارضایتی از شغل می شود. این نارضایتی در نحوه ارتباط مربی با کودکان تاثیر می گذارد و باعث می شود کیفیت کار او پایین بیاید. مربیان باید امکانات کافی داشته باشند تا بتوانند با فراغ بال وارد ارتباط با کودک شوند، نه از روی خشم و عصبانیت و نارضایتی. احساسات منفی مربی نسبت به زندگی، سختی کار و شرایط مالی در نحوه ارتباط با کودک تاثیرگذار است.
9. بسنده نکردن به معیار سن و سال برای انتخاب مربی
به نظر می رسد سن و سال تعیین کردن برای مربی یا پرستار کودک کار درستی نیست. مربیان بسیار جوانی هستند که اصلا نحوه ارتباط با کودکان را نمی دانند و در حال و هوای دیگری هستند یا مربیان سالمندی که امکان حرکت ندارند یا حوصله بازی و صحبت کردن با کودک را ندارند، هر یک از این دو گروه می توانند مشکل ساز باشند.
10. انتخاب پرستار در خانه
اگر والدین قصد دارند برای فرزندشان پرستار انتخاب کنند تا در خانه از کودک مراقبت کند، باید به مراکز معتبری مراجعه و پرستار انتخاب کنند. والدین حتما باید شناخت نسبی از پرستار پیدا کنند. در صورت امکان دوربین مخفی در خانه نصب شود یا فرد بزرگسالی مانند مادربزرگ و برادر یا خواهر بزرگ تر کودک در خانه حضور داشته باشند. گاهی هم سرزده به خانه برگردند تا متوجه نوع ارتباط کودک با پرستار شوند. به واکنش های کودک توجه کنند. کودکان حین بازی خیلی از مسائل را آشکار می کنند، مثلا اگر کودک در طول بازی با عروسک دعوا می کند، می تواند نشانه آن باشد که در طول روز این حرف ها بین او و پرستارش رد و بدل شده است. از کودکان نمی توان به طور مستقیم اطلاعات گرفت، ولی رفتار آنها به خصوص اگر رفتارهایی است که تا به حال از آنها سر نزده، می تواند گویای اتفاقاتی جدید باشد.
وقتی کودک در مهد مراقبت کافی از سوی مربی دریافت نمی کند یا با او بدرفتاری می شود، ممکن است با امتناع کردن از مهدکودک واکنش خود را از بد بودن محیط نشان دهد. البته این نکته را نباید فراموش کرد که بعضی کودکان دچار اضطراب جدایی هستند و هنگام جدا شدن از والدین گریه یا بهانه گیری می کنند. این کودکان از این که مادر دیگر سراغ آنها نیاید، هراس دارند و فکر می کنند شاید مادر را برای همیشه از دست بدهند.
تغییرات ناگهانی رفتاری، اضطراب، ناخن جویدن، شب ادراری، گوشه گیری، تغییر در نوع بازی، اشتیاق به بازی های خشن و … می توانند نشانه بدرفتاری پرستار یا مربی مهد با کودک باشند. کودکی که مربی یا پرستار را دوست ندارد، هنگام برخورد با او ممکن است تغییر رفتار بدهد یا سعی کند فرار کند. بهتر است والدین حتما به چهره و واکنش کودک در این مواقع توجه کنند. والدین باید خیلی سریع اقدام و حتما علت تغییرات ایجاد شده در کودک را پیدا کنند زیرا ممکن است طی مدت طولانی نتوانند آسیب های روانی وارد شده به کودک را جبران کنند.
11. مادران شاغل نیاز به کمک دارند ، نه محدودیت
بسیاری از زنان شاغل جامعه بعد از این که فرزندشان متولد می شود، مشکلات زیادی از نظر اجتماعی و خانوادگی پیدا می کنند، مثلا ممکن است ساعات کاری خود را کمتر کنند، شغلی که سالها برای آن تلاش کرده اند از دست بدهند یا با مخالفت از سوی همسر و … مواجه شوند. متاسفانه تبعیضات جنسیتی در بیشتر جوامع وجود دارد و معمولا به یک خانم این گونه نگاه می کنند که بهتر است شغل اصلی خود را کنار بگذارد و تنها مادری کند، اما باید به این نکته مهم توجه داشت در صورتی که خانم تمایل به کنار گذاشتن شغل نداشته باشد، ممکن است به طور ناخواسته روی رابطه اش با کودک تاثیر بگذارد؛ یعنی این طور تصور کند که نتیجه مادر شدن او تغییر جایگاه اجتماعی اش بوده و نتیجه آن تنفر از فرزندی که باعث خانه نشینی او شده است. حتی اصرار پدر برای دست کشیدن همسرش از شغل می تواند منجر به شکل گیری اختلافات زناشویی شود. مادر و پدر باید بدانند آمدن فرزند یک مسئولیت دوطرفه است و هر دو نفر باید در برنامه های زندگی خود تغییر و تعدیل ایجاد کنند. لازم است پدر هم در ساعاتی از روز در خانه حضور پیدا کرده و از کودک مراقبت کند. این کار رابطه بین زن و شوهر را هم بهتر می کند.
12. ضرورت توجه به مشکلات مادران شاغل در اداره ها و سازمان ها
مشکلی که در بسیاری از اداره ها وجود دارد این است که مهدکودک از محل کار مادر دور است. در واقع، اتاقی خاص در همان سازمان، بیمارستان، اداره و … وجود ندارد تا مادر بتواند فرزند خود را به آنجا بسپارد. چنین مادرانی به دلیل دور بودن از کودک احساس گناه می کنند و بیقرارند. ناراحتی مادر روی کیفیت کاری هم تاثیر می گذارد. سازمان هایی که چنین تشکیلاتی برای مادران مهیا می کنند، بازده کاری شان هم بهتر می شود. این کار روی سلامت روان مادر تاثیر خوبی دارد و احتمال آسیب دیدن کودک هم کمتر می شود.
به یاد داشته باشیم کودکان مهم ترین سرمایه های هر جامعه ای هستند و پرداختن به مشکلات مادران در حقیقت توجه به سرمایه های انسانی است. کیفیت رشد و تکامل کودکان در گرو سال های اولیه رشد است.
در زندگی های مدرن و امروزی، هر یک از زنان و مردان متاهل، ناچارند 3 نقش فردی، همسری و والدی را به طور توامان ایفا کنند.
