نشانه های وابستگی به رسانه های اجتماعی و توصیه هایی برای بر طرف کردن آن
- ترجمه: علی نیکویی
امروزه استفاده از رسانه های اجتماعی از فیس بوک و توئیتر تا اینستاگرام و تلگرام به عادتی گسترده میان افراد تبدیل شده، اما استفاده بیش از حد از این رسانه ها زیان های خاص خودش را دارد. برای مثال نتایج یک بررسی اخیر درباره انواع رسانه های اجتماعی نشان داد بدترین آنها از لحاظ تأثیر بر سلامت روانی نوجوانان و جوانان، اینستاگرام- یک برنامه به اشتراک گذاری عکس است.
نتایج این نظرخواهی از 1479 نوجوان و جوان 14 تا 24 ساله نشان داد گر چه اینستاگرام آثار مثبتی از لحاظ خودبیانگری و هویت شخصی دارد، اما در عین حال این برنامه بر تصویر ذهنی نوجوانان از بدنشان (بدن انگاره شان) خوابیدن و نگرانی هایشان از تنها ماندن تأثیر منفی می گذارد.
تحقیقات دیگر با اسکن های مغزی نشان داده اند اعتیاد به فیس بوک بر ماده خاکستری مغز اثری مشابه با اعتیاد به کوکائین دارد.
بسیاری از نوجوانان امروزی می گویند تا هنگامی که چند«سلفی» روی فیس بوک یا رسانه های اجتماعی مشابه نگذارند احساس آرامش خیال نمی کنند. این نسل به کلیک کردن، تماشا کردن صفحه نمایش، به اشتراک گذاری و بررسی مداوم تلفن هوشمندشان معتاد شده اند. این سر زدن به شبکه های اجتماعی برای بسیاری از افراد نخستین کاری است که در تختخوابشان انجام می دهند. جدا از هر فرصت در دسترس دیگری که در ایستگاه اتوبوس، کافه و هر زمان آزاد دیگری که در ساعات کار پیدا می شود.
حد معینی از استفاده از رسانه های اجتماعی در جامعه امروزی غیرقابل انتظار نیست. اما دقیقاً تا چه میزانی از استفاده از آنها قابل پذیرش است و هنگامی که از این حد گذشتیم، چه کار باید کرد؟ در ادامه موارد قابل قبول و غیرقابل قبول و راه حل هایی برای آنها می آوریم.
قابل قبول: هیجان زده بودن هنگامی که روی رسانه اجتماعی پستی می فرستید و این پست مورد توجه دوستان و دنبال کنندگانتان قرار می گیرد.
غیر قابل قبول: مضطرب شدن و حذف کردن یک پست به علت این که به اندازه کافی «لایک» نگرفته است.
چه باید کرد؟ تمرینات «ذهن اگاهی» (تمرکز بر لحظه کنونی و پذیرفتن احساسات، افکار و احساسات بدنی) را در مورد رسانه اجتماعی هم به کار ببرید و تلاش کنید نیت هایتان را از هر پست دریابید و به پاسخ های عاطفی خود توجه کنید.
قابل قبول: بررسی این که پیامتان خوانده شده برای این که از رسیدن آن مطمئن شوید.
غیرقابل قبول: توجه وسواس آمیز به این که طرف مقابل آخرین بار در چه زمانی فعال بوده و سرگشتگی در این باره که چرا او شما را نادیده گرفته است.
چه باید کرد؟ درک کنید که برخی افراد پیام ها را می خوانند و در ذهن خود می پذیرند و یادداشت ذهنی برای خود درست می کنند تا زمانی که در ساعت ها یا روزهای آینده هنگامی که حرفی برای گفتن داشتند، به شما پاسخ دهند.
قابل قبول: به اشتراک گذاشتن عکسی از خودتان هنگامی که به خاطر رویدادی شادمان هستید یا روز خوبی را پشت سر گذاشته اید و احساس رضایت می کنید.
غیرقابل قبول: ساعت ها وقت صرف کردن تا از خودتان عکس بگیرید و آن را اصلاح و ارسال کنید، گویی که شما همیشه مانند آن روز خاص به نظر می رسید.
چه باید کرد: به جای گرفتن سلفی، همیشه سعی کنید فرد دیگری عکس شما را روی تلفنتان بگیرد. زوایا و نوردهی در این حالت همیشه بهترند و شما بخت بیشتری دارید که عکس خوبی از خودتان داشته باشید.
قابل قبول: بررسی فیس بوک، توئیتر یا اینستاگرام هنگامی که در صفی مثلاً برای دریافت قهوه هستید و هیچ کس را نمی شناسید که با او حرف بزنید.
غیرقابل قبول: بررسی این رسانه ها هنگامی که با دوست یا همکارتان قهوه می نوشید.
چه کار باید کرد؟ شروع به کلیک کردن تلفن با انگشتانتان نکنید و به مخاطبان نگویید : «حواسم با تو است.» بهتر است به مخاطبان بگویید: «بهتر نیست تلفن هایمان را کنار بگذاریم تا بتوانیم بر حرف های یکدیگر متمرکز شویم؟» تأکید بر «ما» است. یعنی شما هم باید به این قول متعهد باشید.
قابل قبول: بررسی رسانه های اجتماعی صبح هنگام بیدار شدن برای این که بفهمید در شب گذشته در دنیا چه اتفاقی افتاده است.
غیرقابل قبول: دچار شدن به احساس اضطراب پس از یک ساعت بررسی نکردن رسانه های اجتماعی و ترس از این که چیزی را از دست داده باشید.
چه باید کرد: برنامه رسانه اجتماعی را در تلفنتان حذف کنید و فقط شبکه های اجتماعی را روی رایانه رومیزی بررسی کنید. جلوگیری از دسترس بودن و فرصت تا حد زیادی مشکل را حل می کند.
قابل قبول: بررسی کردن رسانه اجتماعی هنگام ناهار
غیرقابل قبول: همیشه در طول روز کاری «تب» رسانه اجتماعی را روی مرورگر فعال نگه داشتن تا هیچ چیزی را از دست ندهید.
چه باید کرد: از یک افزونه به نام Stay Focused استفاده کنید که به شما امکان می دهد وب سایت های تلف کننده وقت را برای ساعات معینی در روز مسدود کنید.
قابل قبول: گرفتن عکس هنگامی که با دوستانتان تفریح می کنید و آپلود کردن آنها پس از پایان آن تجربه مفرح
غیرقابل قبول: در حالی که موردی را تجربه می کنید که تصور می رود لذت بخش باشد مثلاً سفری تفریحی روی یک رودخانه، به جای سپردن خودتان به این تجربه، شروع به اسنپ چت (یک برنامه تبادل پیام ها و تصویرهایی است که پس از مدتی ناپدید می شوند) می کنید و از به اشتراک گذاشتن عکس های تار و غیرواضحتان لذت بیشتری می برید تا خود تجربه ای که دستخوش آن هستید.
چه باید کرد: هنگامی که کنار معتادان به اسنپ چت کننده های حرفه ای قرار می گیرید، اعتراض خود را بیان کنید چرا که این کار کودکانه است بنابراین ناخشنودی خودتان را به طرف مقابل بفهمانید.
قابل قبول: لذت بردن از در دست داشتن تلفن هوشمند به عنوان یک پوشش ایمنی، در مواردی که اتفاقی رخ می دهد و لازم است شخصی از آن واقعه خبردار شود.
غیرقابل قبول: این که هر یادآوری یا توجه دادن را روی برنامه شبکه اجتماعی خبری فوری و مهم بینگارید که نیاز به تمرکز فوری دارد.
چه باید کرد: قسمت توجه دادن را خاموش کنید، به این ترتیب پیام ها فقط از طریق تلفن و پیامک به شما می رسد و توجه به بقیه موارد به فرصتی موکول می شود که به طور فیزیکی روشن شوید و پیام های روی رسانه اجتماعی را مرور کنید.
قابل قبول: پیام فرستادن به دوستی که در صفحه اش اعلام کرده نامزد کرده یا باردار است یا خانه خریده یا شغل جدیدی دارد.
غیرقابل قبول: احساس حسادت به یک دوست به دلیل این که زندگی او از شما بهتر است و نامنصفانه دانستن این وضعیت
چه باید کرد: نفس عمیقی بکشید و تلاش کنید بفهمید هیچ کس معمولاً درباره بدترین لحظات زندگی اش پست آنلاین نمی گذارد، بلکه بهترین لحظات را انتخاب می کند و شما فقط این لحظات را می بینید.
توصیه ها و هشدارهای دکتر میترا حکیم شوشتری درباره چگونگی استفاده از فضای مجازی برای تربیت کودکان
فرزندپروری آنلاین
- الهه رضاییان
تعداد کسانی که به محض بیدار شدن و قبل از سلام و صبح بخیر با اعضای خانواده، سراغ گوشی خود نمی روند، انگشت شمار است. همان طور که تا پاسی از شب غرق در فضای مجازی، سر در تلگرام و گروه های مختلفش و مشغول اینستاگرام، فیس بوک و … هستند، صبح را هم چشم در چشم گوشی های خود آغاز می کنند. فرقی نمی کند در چه سن یا رتبه اجتماعی ای باشیم، اهل روستا باشیم یا پایتخت نشین؛ این گونه غرق شدن در ارتباط های مجازی، روی روابط حقیقی و زندگی ما اثر دارد. چاره کار هم ممنوع کردن استفاده از شبکه های مجازی یا نخریدن این وسایل برای بچه ها و بزرگ ترها نیست. تقریباً برای همه ما ثابت شده ممنوعیت های اضافه، محدودیت نمی آورد. سال هاست که تماشای شبکه های تلویزیونی و ماهواره ممنوع است. اما خانواده ها و به خصوص نوجوانان و حتی خردسالان همچنان از این برنامه های نامناسب و سریال ها آسیب می بینند. در همه شهرها و روستاها از کودک تا پیر و زن و مرد به اینترنت دسترسی داریم و در همین زمینه سراغ دکتر میترا حکیم شوشتری، روان پزشک کودک و نوجوان و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران رفتیم تا درباره این مسئله چاره جویی کنیم.
توصیه می کنم به جای ممنوع کردن و پاک کردن صورت مسئله، با بچه هایتان در گروه های مختلف آموزشی و تفریحی تلگرام و اینستاگرام عضو شوید تا حتی در فضای مجازی هم در کنار آنها باشید.
س: خانم دکتر! شما بارها در ستون «آداب تربیت» و در گفت و گوهایتان با «سلامت» اشاره کرده اید که نمی توان با ممنوع کردن استفاده از شبکه های اجتماعی بچه ها را کنترل کرد. اما چه باید کرد؟
اول از همه باید بپذیریم که خواه نا خواه ما هم همراه این موج ورود تکنولوژی اینترنت، وارد دنیای جدیدی شده ایم که نمی توان جلوی آن را گرفت. وقتی این پذیرش در ما اتفاق افتاد و به عنوان والد قبول کردیم که در مسیر این جریان عظیم قرار داریم و چاره کار ممنوعیت نیست، هشدارهای آن را می آموزیم. باید طرز کار وسیله ای را که قرار است به فرزندمان بدهیم، از تبلت و گوشی گرفته تا هر وسیله دیگری که می تواند با آن وارد ارتباط های مجازی شد، یاد بگیریم. تمام گوشی ها منوی فارسی هم دارند و اگر مسلط به زبان انگلیسی نیستیم، باید با این منو پیش برویم و باید سواد رسانه ای مان را بالا ببریم. علاوه بر طرز کار، ساعت استفاده از این وسایل هم باید حتماً متناسب با سن کودک و شرایط زندگی هر خانواده توسط والدین تعیین و به کودک اعلام شود. ضمناً این اصل مهم را نباید فراموش کنیم که خودمان الگو هستیم. اگر الگوی مصرف درست از اینترنت و فضای مجازی را خودمان رعایت نکنیم، چگونه نمی توانیم از فرزندمان توقع داریم به استفاده درست از آن پایبند باشد؟ باید در این زمینه قوانین خاصی را تعیین کنیم که همه اعضای خانواده از کوچک و بزرگ آن را رعایت کنند، مثلاً دکمه وای فای را باید سر فلان ساعت خاموش کنید.
س: شما اشاره کرده اید که والدین باید الگو باشند، اما بسیاری از آنها هیچ محدودیت زمانی برای خودشان ندارند و حتی گاهی نمی توانند گوشی را از خود دورکنند. توصیه شما چیست؟
همیشه هر تغییری سخت است اما باید به خاطر سلامت بچه ها و آینده آنها خودمان را اصلاح کنیم. ترک عادت های نادرست، فرقی ندارد چه باشد؛ ترک سیگار یا ترک هر عادت یا جذابیتی که می تواند مخرب باشد، می تواند تدریجی و با پشتکار رخ دهد. ساعت هایی را برای خود در نظر بگیرید که اینترنت را خاموش کنید. به تقویت روابط حقیقی و جایگزین کردن آن با این ارتباط های مجازی بپردازید. هیچ چیزی نباید جای مهمانی های کوچک، جشن تولد و دورهمی های دوستی، پیاده روی و صحبت کردن با همسر، بچه ها و خانواده را بگیرد. نباید عضو شدن در گروه دوستان، خانواده و دیگر گروه های تلگرامی را جایگزین روابط حقیقی بدانید، زیرا در این صورت بیشترین آسیب متوجه بچه هاست.
س: اما بسیاری از مردم معتقدند این ارتباط های مجازی فواید بیشماری دارند، از جمله این که روی اعتماد به نفس خود و فرزندانشان اثر گذاشته؟
نه، اتفاقاً این گونه برقراری ارتباط، برای بزرگ ترها و بچه هایی که اعتماد به نفس پایینی دارند یک تله جدی است. آنها وارد ارتباط های بسیار سطحی و مجازی می شوند و حس می کنند که پیشرفت می کنند، اما مشکل ناتوانی در برقراری ارتباط، هم چنان حل نشده در آنها می ماند و بزرگ و بزرگ تر خواهد شد. شما نمی توانید مهارت های اجتماعی را در فضای مجازی تمرین کنید. گیرنده پیام نمی تواند درک کند حس شما چه بوده؟ او ارتباط چشمی با شما ندارد. حتی صدایی که از طریق ضبط ارسال می شود، ممکن است بارها و بارها ضبط و حذف شود تا مطلوب فرستنده آن شود. برقراری ارتباط در فضای حقیقی تفاوت بارزی با مجازی دارد و اگر می خواهید فرزند شما اعتماد به نفس پیدا کند و مهارت های مختلف زندگی را بیاموزد باید جایگزین برایش معرفی کنید. هر چه قدر هم او عضو گروه های مختلف باشد، جای واقعیت و رفاقت های حقیقی را نمی گیرد.
س: پس شما معتقدید ما والدین باید به جای ممنوعیت، با نظارت مستقیم و البته اصلاح الگوی مصرف خود اجازه دهیم بچه ها فضای مجازی، تلگرام و اینستاگرام را تجربه کنند.
درست است، اما باز هم تأکید می کنم قوانین استفاده از فضای مجازی را یاد بگیریم و به بچه ها یاد بدهیم. به آنها بگویید دیوار خانه ما یک یا چند همسایه دارد، اما دیوار فیس بوک و اینستاگرام در همسایگی با همه دنیاست. پس از اطلاعات شخصی و عکس هایی که می گذاریم تا اطمینان و هم صحبتی با کسانی که امکان دارد خود را با هر سن و جنسیتی معرفی کنند و هزاران نکته ریزتر، باید به بچه ها آموزش داده شود. اگر بچه ها قوانین مربوط به کار با اینترنت را رعایت نکردند، درست مانند هر نکته تربیتی دیگر، باید محدودیت هایی را در نظر بگیرید تا از این نظر تنبیه شده و متوجه شوند شما جدی هستید. درباره نوجوان ها بسیار هوشیار باشید زیرا حس تفاوت و رویین تن بودن سبب می شود هشدارها را جدی نگیرند. آنها بر این باورند که سوءاستفاده ها و حوادث اینترنتی که می شنوند هرگز برای آنها پیش نمی آید.
س: و همین نکته سبب می شود جدال هایی بین والدین و آنها برای استفاده از اینترنت پیش بیاید. چه راه حلی برای حل این مشکل دارید؟
در این جا هم مثل همیشه چاره کار برقراری رابطه خوب و محکم با بچه هاست. در خانواده هایی که با هم روابط صمیمانه ای دارند، تمایل به استفاده از فضای مجازی در حد اعتیادآور و بیمارگونه دیده نمی شود. این والدین الگوی خوبی برای بچه های خود هستند. تمایل به استفاده از دنیای مجازی در این بچه ها کمتر است و اتفاقا اگرً مشکلی هم برایشان در فضای مجازی یا واقعی پیش بیاید، با مشورت والدین به راحتی حل می شود. توصیه می کنم به جای ممنوع کردن و پاک کردن صورت مسئله، با بچه هایتان در گروه های مختلف آموزشی و تفریحی تلگرام و اینستاگرام عضو شوید تا حتی در فضای مجازی هم کنار آنها باشید. با هم از مطالب این گروه ها استفاده کنید تا وقتی ساعاتی از روز در دنیای مجازی هستید هم از کنار یکدیگر بودن لذت ببرید و این ارتباط حفظ شود. در این صورت حتی نظارت بر آنها بسیار ساده و میسر خواهد بود.
ا
