فرمول تبدیل رقابت به رفاقت
- عطیه رضایی، کارشناس ارشد روان شناسی بالینی
کودکان برای هر موضوع کوچکی خود را ناراحت می کنند و حساسیت زیادی به خرج می دهند. این که چه کسی آب نبات آنها را برداشته؟ مادر برای کی بیشتر غذا می ریزد؟ مربی مهدکودک چه کسی را بیشتر دوست دارد؟ یا حتی این که وقتی پدر از سر کار برمی گردد، اول به کدام یک از بچه ها سلام می کند؟ برای آنها اهمیت فوق العاده زیادی دارد.
زمانی که از پدران و مادران می خواهیم فهرستی از دعواهای فرزند خود را تهیه کنند، اکثراً چنین جملاتی را بیان می کنند: «چه کسی اول رفت؟ چه کسی وسایلم را برداشته؟ چه کسی بیشتر از همه خوراکی داره؟ چرا خواهرم می تونه با دوستاش بیرون بره، ولی من نمی تونم؟»
کودکان معمولاً خواهر یا برادر خود را در خانه مسئول اتفاق پیش آمده معرفی یا فکر می کنند پدر و مادر بین آنها فرق می گذارند. برخی کودکان کوچک تر نسبت به خواهر یا برادر بزرگ خود حسادت می کنند به این دلیل که آنها از حقوق بیشتری برخوردار هستند و از پدر و مادر خود می خواهند با آنها نیز همین رفتار انجام شود.
سؤالی که در این زمینه مطرح می شود این است که آیا دعوا و کشمکش برای خواهران و برادران مفید است؟ و آیا از لحاظ هیجانی و رفتاری مشکلی برایشان ایجاد نمی کند؟
پاسخ این است که این اختلافات هر روزه برخلاف ظاهر ناخوشایندشان و ایجاد مزاحمت برای والدین می تواند برای آنها مفید باشد. همه والدین دوست دارند فرزندانشان در کمال آرامش با هم در تعامل باشند و هیچ گونه تعارضی بین آنها وجود نداشته باشد ولی رقابت خواهر و برادری ، واقعیت زندگی است. دعوا بین خواهر و برادر ایمنی بیشتری دارد. فرزندان شما با دعوا کردن خواهر و برادر خود را از دست نمی دهند ولی ممکن است به دلیل یاد گرفتن روش های حل مسئله اشتباه، دوستان، روابط کاری و خویشاوندان خود را از دست بدهند.
به عنوان مثال بسیار پیش می آید که والدین با فرزندان خود بر سر نشستن بر صندلی جلوی ماشین به مشکل برمی خورند و این بحث هر روزه خانواده می شود که می خواهند بیرون بروند ولی با دعوا و دلخوری و گریه بچه ها مواجه می شوند. در آخر نیز یکی از والدین عصبانی می شود و تعیین می کند هر یک از کودکان کجا بنشیند.
این بحث ها برای بزرگسالان پیش پا افتاده و جزئی است ولی برای کودکان که سعی می کنند در مورد قلمرو خود قدرت نمایی کنند، بسیار حیاتی است. در این گونه موارد به کودکان یادآور شوید که باید به احساس خواهر و برادر خود اهمیت دهند و متوجه شوند که همان طور که یکی از آنها دوست دارد صندلی جلوی ماشین بنشیند، خواهر یا برادر او نیز همین خواسته را دارد و بهتر است که با کمک هم راه حلی پیدا کنند که هر دوی آنها بتوانند از این موقعیت استفاده کنند. بهتر است حل کردن مسئله را بر عهده خود کودکان بگذارید و با این کار روش حل مسئله و فکر کردن به راه های مختلف برای حل یک مشکل به آنها آموزش دهید. در واقع، مسئله این نیست که کودکان چگونه مشکلات خویش را حل می کنند. موضوع مهم، توافق انتخاب روش درست و مناسب و در نظر گرفتن احساسات یکدیگر است.
متوجه احساس کودک نسبت به مسئله پیش آمده باشید
تصور کنید بعد از یک روز کاری سخت به خانه برگشته و هنوز کلید را نچرخانده اید، صدای دعوای بچه ها را می شنوید که : «اون بیشتر از من کیک داره. کیک خودش را خورده و حالا مال من را برداشته. مامان تو باید با اون دعواکنی. تو بین من و اون فرق می گذاری.»
در این وضعیت معمولاً والدین سعی می کنند بچه ها را آرام کنند و به آنها نشان بدهند اشتباه می کنند و هر دوی آنها به یک اندازه خوراکی دارند ولی کودکان اصلاً توجه نمی کنند و هم چنان سعی می کنند نشان دهند که حق با آنهاست.
مسلم است که والدین دوست دارند فرزندان خود را همیشه در حالت دوستانه کنار یکدیگر ببینند ولی موضوع رقابت برای کودکان با وجود عشق زیادی که به هم دارند، بسیار مهم است. بهترین روش برای کاهش دادن این رقابت و تعارض ها، کمک به فرزندان و هدایت و توجه دادن آنها به این نکته است که نباید فقط به خودشان فکر کنند و باید به نظرات دیگران نیز احترام بگذارند.
می توانید با چنین پرسش هایی به کودکان کمک کنید متوجه احساسات دیگران شوند:
- چه کاری می تونی انجام بدی که خواهر یا برادرت نمی تونه آن را انجام بده؟
- تو چه چیزهایی داری که خواهر یا برادرت نداره؟
این سؤالات به کودکان کمک می کند به برادر یا خواهر خود نیز فکر کنند و نباید به آنها حسادت کنند.
وقتی که بچه ها یکدیگر را مقصر می دانند، چه واکنشی نشان دهید؟
علی 9 سال دارد و کتاب مورد علاقه اش را گم کرده. او به مادر خود می گوید که آخرین بار دیده که محمد برادرش با آن بازی کرده و معلوم نیست کتاب را کجا گذاشته است.
مادر از محمد می پرسد که او کتاب برادرش را دیده یا نه و او منکر این قضیه می شود و به خاطر این قضیه با برادر خود علی دعوا می کند. بعد از چند روز مادر کتاب علی را از زیر میز خود پیدا می کند و ماجرا را برای علی تعریف می کند. این یک شروع بسیار مهم است. در این موارد کودکان باید یاد بگیرند قبل از این که برادر یا خواهر خود را به خطر انجام کاری مقصر و آنها را سرزنش کنند، باز هم فکر کنند. کودکان معمولاً دیگران را به خاطر اشتباهات خود سرزنش می کنند و می خواهند با این کار خواهر یا برادر خود را به دردسر بیندازند و آنها را مجبور کنند به کاری که نکرده اند، اعتراف کنند. والدین در این گونه موارد باید به کودکان یاد بدهند که درباره آن چه واقعاً اتفاق افتاده، فکر کنند و اگر مقصر خود آنها هستند، مسئولیت کار خود را بپذیرند.
با اجرای قوانین در خانه و دادن امتیازات به رقابت کودکان کوچک تر خاتمه دهید
به فرزندان خود کمک کنید تا بفهمند چه کارهایی را می توانند انجام دهند و قادر به انجام چه کارهایی نیستند و چرا والدین برخی قوانین مختلف را برای خواهرها و برادرهای بزرگ تر و کوچک تر در نظر می گیرند. این موضوع به آنها کمک خواهد کرد در مورد موضوع انصاف نگران نباشند. فرزندان شما می توانند روش هایی را برای مخالفت، اعتراف و سازش یاد بگیرند. به عبارت دیگر با تعارض هایی که بین کودکان ایجاد می شود، مسئله گشایی را یاد می گیرند. اجازه دهید فرزندانتان هر روز، در منزل و مکانی امن، بتوانند در مورد موضوعات مورد اختلاف خود با خواهر یا برادرشان مسئله گشایی کنند. به آنها کمک کنید این مهارت ها را تمرین کنند زیرا برای حل کردن تعارض ها و کشمکش ها در مدرسه، کوچه و خیابان و هر جایی که می روند، به این مهارت ها نیاز خواهند داشت و چه بهتر که ابتدا آن را در خانه و در کنار والدین آموزش ببینند.
