آیا عوارضریتالین بیشتر است یا فواید آن؟
ریتالین « متیل فنیدیت با نام تجاري Ritalin از سال » 1954 وارد بازار دارویي دنیا شد. یکي از مهم ترین موارد مصرف این دارو در درمان کودکاني است که دچار اختلال بیش فعالي و کم توجهي (ADHD) هستند، البته این دارو موارد مصرف دیگري نیز دارد مانند درمان کمکي در افسردگي و نشانگان خستگي مزمن. در مواردي نیز این دارو براي درمان بیماران مبتلا به “ حمله خواب” تجویز مي شود.
شیوع بالاي این اختلال توجه به درمان آن را ضروري مي کند.در حال حاضر شیوع این اختلال 5 تا 10 % در کودکان دبستاني برآورد مي شود، 5 % بزرگسالان نیز مبتلا به این مشکل هستند که شکل آن در بزرگسالي متفاوت است. نکته جالب توجه این جاست که برخي از والدین کودکان مبتلا به این اختلال پس از این که متوجه تاثیر قابل توجه درمان در کودک خود مي شوند و با مرور مشکلات خود در کودکي و بزرگسالي، به وجود این اختلال در خود پي برده و براي درمان مراجعه مي کنند.
شواهد کافي در زمینه علل بیولوژیک در شکل گیري این اختلال وجود دارد. کودکان مبتلا به این اختلال نسبت به سایر کودکان تفاوت هایي در اندازه بخش هایي از مغز دارند مثلاٌ بطن هاي مغزي بزرگتردارند و مخچه (بخشي در پس سر) در آنها کمي کوچک تر است.
همین جا خوب است متذکر شویم که براي تشخیص این اختلال نیاز به انجام هیچ نوع بررسي مانند اسکن یا MRI یا انجام نوار مغزي نیست. البته در مواردي براي رد کردن سایر بیماري ها چنین ارزیابي هایي توسط متخصصین ضرورت پیدا مي کند.
داروهایي همانند آمفتامین، دکستروآمفتامین وریتالین داروهایي محرک هستند که ترشح دوپامین در مغز را زیاد کرده و تاثیر آن را در مغز بالا مي برند، یعني با اثر بر قشر مغز و تالاموس از بازجذب مجدد دوپامین در سلول هاي عصبي جلوگیري مي کند )دوپامین یکي از مواد شیمیایي است که در انتقال عصبي نقش دارد( . آنچه اثبات شده این است که استفاده از داروهاي محرکي همچون ریتالین موجب کاهش بیش فعالي، افزایش توجه، کاهش تکانشگري، کاهش رفتارهاي منفي، بهبود تعامل اجتماعي و افزایش موفقیت تحصیلي تا حدود 70- 80 درصد مي شود. باید توجه داشت که دارو بر هوش کودک تاثیر نمي گذارد، بلکه به وي کمک مي کند تا از توانایي هاي خود استفاده کند.
این دارو شرایط کودک را در اوقات فراغت نیز بهبود مي بخشد. کودکي که ریتالین مصرف مي کند از گروه دوستان طرد نمي شود و مي تواند مثل سایرین از قوانین تبعیت کند.
مدت اثر این دارو چهار تا شش ساعت است؛ بنابراین باید این دارو را یک یا دو بار در روز مصرف کرد. بین کودکان از نظر پاسخ به این داروها تفاوت هاي زیادي وجود دارد، برخي کودکان سریعاٌ و به مقدار کم دارو پاسخ مي دهند، در حالي که کودکان دیگر فقط به مقدار زیاد دارو پاسخ مي دهند. در صورت عدم تاثیر این دارو در مورد فرزندتان، باید با پزشک مشورت کنید تا علت را بیابد.
اگرچه این اختلال کشنده نیست، اما آسیب هاي جدي به وضعیت زندگي فرد در کودکي و بزرگسالي مي زند.
کودکاني که والدین آنها حاضر به پذیرش درمان نیستند، بتدریج افت عملکرد تحصیلي پیدا مي کنند. این بچه ها غالباٌ از اعتماد به نفس پایین رنج مي برند، زیرا همیشه این پیام را از دیگران گرفته اند که شر و مزاحم هستند.
برخي از والدین علیرغم درگیري زیادي که با کودک دارند سعي مي کنند دارو را در خانه مصرف نکنند، در این موارد مادران مي گویند ” سعي مي کنیم در خانه تحملش کنیم”؛ بدیهي است این گونه ارتباط منفي کودک و والد در درازمدت به کودک آسیب مي زند. کودک حس مي کند که به اندازه کافي دوست داشتني نیست و این مانع از شکل گیري خودپنداره (تصویر از خود) سالم مي شود.
هیچ دارویي بدون عوارض جانبي نیست، اما پزشک بر اساس سنجش و مقایسه عوارض و مزایاي دارو اقدام به تجویز دارو مي کند.
بیایید با هم نگاهي به عوارض شایع این داروها بیندازیم:
از عوارض شایع داروهاي محرک مي توان به بي اشتهایي، بي خوابي، دل درد و سردرد و طپش قلب اشاره کرد.
برخي کودکان با مصرف دارو بداخلاق و بهانه گیر مي شوند و گروهي ممکن است براحتي به گریه بیفتند.
از مواردي که باید در مصرف دارو احتیاط کرد وجود تشنج است، یعني اگر کودکي دچار تشنج بوده و یا در مورد وجود زمینه تشنج در فرد شک وجود دارد، مي بایست قبل از شروع مصرف این دارو، فرد توسط متخصص مغز و اعصاب ارزیابي شود چرا که این دارو مي تواند آستانه تشنج را کم کند.
به هرحال اگر والدین در مورد عوارض دارو نگران هستند تنها راه حل براي آنها مراجعه به یک متخصص دیگر و مشورت خواستن از اوست. لازم به تاکید است که هیچ کدام از داروهاي تجویزي را نباید بدون مشورت پزشک متخصص قطع کرد و یا دوز مصرفي آن را تغییر داد چرا که ممکن است با این کار عوارض شدیدتري را متوجه کودک نمود.
اگر همراه دارو از درمان هاي روانشناختي و رفتاري) مانند افزایش مهارت والدین( براي کودک و خانواده استفاده شود اوضاع بازهم بهتر مي شود.
در پایان ذکر این نکته را خالي از لطف نمي دانم که مصرف ریتالین در همه افراد موجب افزایش عملکرد ميشود، اما افرادي که بدون وجود ADHD داروي ریتالین را مصرف مي کنند، مجبور مي شوند که بتدریج مقدار آن را افزایش دهند که نشانه آن است که دارند به دارو وابسته مي شوند. بنابراین باید از مصرف خودسرانه داروي ریتالین جداٌ پرهیز کرد. در تمام دنیا این دارو فقط توسط متخصصین و با ثبت مصرف به فروش مي رسد.
