دلایل درس نخواندن بچه ها بسیارند اما نکته حایز اهمیت آن است که مهم نیست بچه ها از انجام تکالیف مدرسه یا درس خواندن بدشان می آید یا آن را دوست دارند بلکه باید این موضوع را بدانند که این کار یک وظیفه هر روزه برای آنهاست که باید انجامش دهند اما در کنار این نکته اساسی شما به عنوان والدین باید طوری رفتار کنید که درس خواندن و انجام تکالیف را به مرور به یک عمل مثبت و مفید و حتی دوست داشتنی تبدیل نمایید و آنها باور کنند که این وظیفه ای که بر عهده شان است اتفاقاً خیلی هم لذت آور و شیرین است .
قبل از این که وارد بحث اصلی یعنی ارائه راهکاری مناسب برای رفع مشکل درس نخواندن بچه ها شوم، اجازه دهید دو عامل مهم را که به نوعی مقصر اصلی این بی انگیزگی بچه ها در درس خواندن هستند، خدمتتان معرفی کنم .
لازم نیست خیلی در این باره بیندیشید . منظور من از مقصر اصلی، خود شما هستید . بله . شما والدین به دو دلیل باعث شده اید فرزندانتان انگیزه و تلاش کافی برای درس خواندن را از دست بدهند .
دلیل اول این است که با تأمین بی قید و شرط خواسته های بچه ها، انگیزه تلاش را در آنها از بین برده اید . شما با این کار نه تنها امروز انگیزه درس خواندن را از آنها می گیرید و به آنها می آموزید بدون تلاش هر چه بخواهند برایشان مهیاست بلکه به غلط به آنها می فهمانید زندگی یک راه هموار و بدون فراز و نشیب است و بالا و پایین ندارد و هیچ ناکامی و شکستی قرار نیست رخ دهد . اگر دوست دارید فرزندتان نه فقط در تحصیل بلکه در زندگی هم موفق باشد، باید این روند اشتباه را کنار بگذارید . هرچقدر هم تمکن مالی دارید نباید بدون مناسبت برای فرزندتان هدیه بگیرید و یا خواسته او را اجابت کنید . او باید برای کسب آنچه می خواهد تلاش کند . اگر امروز به او رشوه می دهید تا وظیفه اش که همان درس خواندن است را انجام دهد، فردا که بزرگتر شد لابد می خواهید رشوه بدهید تا زودتر به خانه برگردد و لطف کند به شما و مادرش احترام بگذارد . درست همین جاست که عنان اختیار را از کف می دهید!
هدایای شما باید در قالب تقویت کننده هایی باشد که او در ازای آنها زحمت کشیده است . مثلا اگر پنج کارت امتیاز داشته باشد می تواند از شما بخواهد سی دی مورد علاقه اش را بخرید. می توانید با او شرط بگذارید که برای دریافت هر کارت امتیاز از شما لازم است نمرات 16 یا 17 کسب کند . او شاید مدت ها تلاش کند تا تعداد کارت هایش را به 10 برساند تا دوچرخه مورد علاقه اش را به دست آورد . در این راه می آموزد هدف و انگیزه داشتن چقدرشیرین است و باید در مقابل ناکامی ها که اتفاقاً جزو زندگی هستند، تسلیم نشد . البته در این راه نظارت ها و ترفند های مختلفی لازم است که به اختصار آنها را برایتان خواهم گفت .
اشتباه دوم شما که دلیل بی انگیزه شدن بچه هاست، صحبت هایی است که به صورت ضمنی در جمع خانواده یا دوستان عنوان می کنید . به طور مثال می گویید : “من که این همه درس خواندم و دکتر یا مهندس شدم درآمدم از اصغر آقا مکانیکی یا فلانی که در بازار است کمتر است . فلانی بی سواد است ولی پول ماشینش با کل دارایی من برابری می کند.”
شما با این حرف ها که در جمع بزرگتر ها می زنید و بچه ها می شنوند به آنها نگرش منفی نسبت به درس و ادامه تحصیل می دهید . به جای این که اگر فرزندتان هم چنین حرف هایی زد به او بگویید : “عزیزم! موقعیت اجتماعی و شعور و آگاهی و شخصیت آدم ها با درس خواندن بالا می رود و چنین و چنان می شود ” ، خودتان از او می خواهید تلاش بیهوده برای درس خواندن نکند .
دلیل سوم بی انگیزه شدن بعضی از بچه ها تلنبار شدن درس هایشان است . ناراحت نشوید ولی این بار هم مقصر والدین هستند ! اگر شما بر نحوه درس خواندن و انجام تکالفشان نظارت داشتید، آنها دچار این بی نظمی و بی برنامگی نمی شدند . حساب کنید این بچه ها تا چه حد رها شده بودند که حالا حس می کنند این کوه درس های تلنبار شده بر سرشان آوار خواهد شد .
حالا چه کار کنیم ؟
احتمالاً تا حالا شما والدین متوجه اشتباهات خود شده اید و حالا آماده اید تا اشتباهاتتان را جبران کنید .
1 – نظارت منظم بر نحوه درس خواندن بچه ها
اگر متوجه می شوید که فرزند شما وقتی در اتاقش تنها است، تکالفش را انجام نمی دهد و درس نمی خواند، برنامه ای بریزید که از فلان ساعت که شما بعد از عصرانه مشغول مطالعه مجله هستید یا وسایل شام را آماده می کنید، روی میز اتاق نشیمن یا نزدیک آشپزخانه تمرینات ریاضی اش را حل کند . به هیچ وجه از برنامه ای که بر اساس توانایی و مناسب سن او تنظیم می کنید و نظارت او را هم موقع برنامه ریزی می پرسید (اگر بزرگ تر است) سرپیچی نکنید .
2 – برنامه فرزندتان را سنگین نکنید.
متاسفانه امروزه با والدینی مواجه هستیم که بسیار ایده آل گرا هستند و گاهی فراموش می کنند وظیفه بچه ها تا قبل از ورود به مدرسه، بازی و تفریح بوده و حالا هم نیازمند آن برای تخلیه انرژی خود هستند . گاهی آن قدر برنامه کودک را خسته کننده و پرفشار می چینند و او را مجبور می کنند به انواع کلاس های هنری و ورزشی و زبان برود که او از غیرمهیج ترین آنها یعنی درس و مدرسه بیزار می شود و مترصد زمانی است تا کمی تفریح و بازی کند. گاهی اوقات برای یک درس ساده علوم او را مجبور می کنید چند مرجع خارج از کتاب مطالعه کند تا به جای 18، 20 بگیرد . واقعاً این هم سخت گیری خسته کننده نیست ؟
3 – در کنار درس، بازی و تفریح را هم جزء برنامه اش بگذارید .
برای بچه ها تماشای تلویزیون و کارتون می تواند به عنوان یک تشویق در نظر گرفته شود . “اگر تا ساعت 5 تمرین هایت را حل کنی می توانی علاوه بر کارتون، سی دی مورد علاقه ات را هم ببینی.” برای بزرگترها که نوجوان محسوب می شوند این تشویق می تواند در قالب یک ساعت پارک رفتن با دوستانش باشد اگر بچه ها بدانند رأس ساعت 7 بعداز ظهر برنامه مشخصی برای تفریح دارند حتماً درس ها را با لذت تا آن موقع تمام می کنند .
4 – اول تشویق، دوم تنبیه
قرار شد اول موفقیت های هرچند کوچک بچه ها را ببینیم و تشویق کنیم . از تشویق و تحسین کلامی و بوسیدن آنها تا ارائه کارت امتیاز و بقیه موارد . اما اگر نتیجه مطلوب را از تشویق ها نمی گیرید، می توانید از تنبیه یا پیامد منفی استفاده کنید، یعنی محرومیت از تماشای تلویزیون یا اجازه ندادن برای بازی با دوستانش در آن روز خاص. یادتان باشد پایامد منفی باید بلافاصله پس از کار نادرست اجرا شود و نباید مدت تحریم طولانی باشد . برای بزرگتر ها هم همین طور . اگر پسر نوجوانتان که قرار بود رأس ساعت 6 بعداز ظهر از پارک برگردد، در حالی به خانه آمده که ساعت 5/6 یا 7 است باید بداند قطعاً در تعطیلی آخر هفته باید خانه بماند و از گردش خبری نیست . بچه ها باید از قبل بدانند در ازای خارج شدن از روال برنامه چه تنبیهی در انتظارشان است . نظارت بر موبایل فرزندتان حق شماست و او باید بداند این حق برای شما تعریف شده است . گمان نکنید چون او به مدرسه راهنمایی رفته و بزرگتر شده، دیگر باید هر کاری دلش خواست بکند . از اجرای قوانین کوتاه نیایید . گاهی نوجوان ها به دلیل آشنایی با جنس مخالف و دل مشغولی های خاص، دل به درس خواندن نمی دهند . نظارت قاطع و برنامه منسجم شما می تواند او را از این بحران درآورد .
5 – انتظارات واقع بینانه داشته باشید .
گاهی می بینیم والدین بچه هایی که بهره هوشی یا IQ کمی دارند ، بی جهت آنها را تحت فشار قرار می دهند . اگر شما زیر نظر یک کارشناس نمره آزمون بهره هوشی او را سنجیده اید به جای آزار دادنش و تماشای درجا زدن در درس هایی که در آنها ضعف دارد، کمکش کنید تا توانایی هایش را بشناسید و به سمتی هدایت شود که توانمند است . چه بسا استعداد او در موسیقی یا یک هنر خاص چنان موفقیتی را برایش رقم بزند که سال ها درس و دانشگاه نتواند چنین کاری کند . اگر هم متوجه شده اید فرزند شما در یک یا دو درس خاص به شدت ضعف دارد و مثلاً در هنگام دیکته نوشتن خیلی کم توجه است یا به طور واضح کند عمل می کند ، خوب است با یک روان پزشک یا روانشناس مشورت کنید تا از نظر اختلال یادگیری، مشکلات کم توجهی یا مشکلات بیش فعالی بررسی شود. مشکلات بیش فعالی و دیگر اختلالات همراه از دیگر علت هایی هستند که بچه ها را از خواندن یک درس خاص متنفر می کنند که البته این علت به راحتی و با گرفتن مشاوره و درمان مناسب قابل رفع است .
نویسنده :دکتر حکیم شوشتری
منبع : هفته نامه سلامت، شنبه 19 اردیبهشت 1388
