همه کودکان گاهی لجباز می شوند؛ به ویژه زمانی که خسته، گرسنه، تحت فشار یا غمگین هستند. آنها ممکن است با والدین، معلمان یا بزرگسالان دیگر بحث و جدل کنند و یا از در مخالفت با آنها و یا نفرمانی از دستورهایشان درآیند. رفتار سرکشانه اغلب بخشی از تکامل طبیعی کودکان در سنین دو تا سه سالگی و همین طور اوایل نوجوانی محسوب می شود. اما زمانی که رفتار خصمانه و عدم همکاری آشکار، در مقایسه با کودکان دیگری که در همان محدوده سنی از رشد هستند، بسیار مزمن، طولانی و مکرر می شود تا جایی که این رفتار بر زندگی اجتماعی، خانوادگی و تحصیلی کودک تأثیر سوء می گذارد، به یک نگرانی جدی مبدل می شود.
در کودکان مبتلا به اختلال بی اعتنایی مقابله ای ، الگوی پیشروندۀ رفتار خصمانه، گستاخانه و عدم همکاری(uncooperative) با مسئولان وجود دارد که با عملکرد روزمره فرد به شدت تداخل پیدا می کند. علائم این اختلال ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کج خلقی مکرر
- بحث و جدل بیش از حد با بزرگسالان
- نافرمانی و سرپیچی ارادی(active) از انجام دستورها و قوانین بزرگسالان
- تلاش های برنامه ریزی شده برای مضطرب کردن و اذیت کردن افراد
- سرزنش کردن دیگران به خاطر اشتباهات یا رفتارهای نادرست خود
- بسیار زودرنج بودن یا به راحتی توسط دیگران آزار و اذیت شدن
- عصبانیت و خشم مکرر
- هنگام ناراحتی از کلمات زشت و زننده استفاده کردن
- انتقام جویی
علائم بیماری معمولأ در محیط های گوناگون دیده می شود اما ممکن است در خانه یا مدرسه بیشتر جلب توجه کنند. 5 تا 15 درصد از کودکان در سنین مدرسه این اختلال را دارند. علل این بیماری نامشخص است ولی بسیاری از والدین که کودکان مبتلا از سال های ابتدایی زندگی انعطاف ناپذیرتر و متوقع تر از خواهر و برادرهایش بوده است. در این اختلال، احتمالاً عوامل بیولوژیک و محیطی نقش دارند.
کودکی که با علائم این اختلال مراجعه می کند باید به طور کامل ارزیابی شود. بررسی کودک از نظر سایر اختلالات ممکن نیز اهمیت دارد، نظیر اختلال بیش فعالی نقص توجه(AHDH)، اختلالات یادگیری، اختلالات خلق (افسردگی،اختلال دو قطبی) و اختلالات اضطرابی، بهبود علائم ODD، بدون اختلالی که همزمان و همراه با آن وجود دارد، مشکل است. برخی از کودکان مبتلا به ODD ممکن به سمت ابتلا به اختلال سلوک پیش بروند.
درمانODD مشتمل بر این موارد است: برنامه های آموزش والدین، تا به کنترل و بهبود رفتار کودک کمک کنند. روان درمانی فردی ، تا کنترل مؤثرتری بر خشم ایجاد شود. روان درمانی خانوادگی، تا برقراری ارتباط بهبود یابد. درمان رفتاری-شناختی، تا به مهارت حل مسأله بیمار پرداخته شود و منفی بودن وی کاهش یابد و همچنین آموزش مهارت های اجتماعی، تا انعطاف پذیری بیمار و تحمل ناکامی نسبت به همسالان افزایش یابد.
نگهداری از کودک مبتلا به ODD می تواند برای والدین بسیار سخت باشد. این والدین به حمایت و آگاهی نیاز دارند. والدین می توانند از طریق زیر به کودکان مبتلا بهODD کمک کنند:
- همیشه بر نکات مثبت تأکید کنید؛ زمانی که کودک انعطاف پذیری یا همکاری نشان می دهد از وی تمجید کنید و تقویت مثبت انجام دهید.
- اگر احتمال کشمکش و دعوا با کودک را می دهید، یک زمان خلوت یا استراحت به خود (TIME-OUT OR BREAK) بدهید. این، الگو و سرمشق خوبی برای کودک شماست. اگر فرزندتان تصمیم می گیرد برای پرهیز از واکش دهی بیش از حد(overreacting) زمان خلوت(time-out)داشته باشد، از وی حمایت کنید.
- مرزها و حقوق معقول و مناسبی برای سن کودک وضع کنید که پیوسته بتوان آنها را اجرا و محقق کرد.
- به فرزندان دیگرتان نیز توجه کنید؛به طوری که کنترل و اراده کودک ODD همه زمان و انرژی شما را به خود اختصاص ندهد. برای رسیدگی به کودک مبتلابه ODD روی بزرگسالان دیگر (معلمان، مربیان و همسر) کار کنید و کمک و حمایت آنها را به دست آورید.
- استرس خود را با ورزش و آرام سازی کنترل کنید.
بسیاری از کودکان مبتلا بهODD به تکنیک های مثبت والدین پاسخ خواهند داد. ممکن است والدین از پزشک خانوادگی یا متخصص اطفال تقاضا کنند آنها را به یک روان پزشک کودک و نوجوان که می تواندODD را تشخیص دهد و درمان کند، ارجاع دهد.
